Rin Ran

Con certa frecuencia me da por pensar que vivimos o final dun ciclo de grandes homes. Por suposto, a roda cíclica da historia proveerá á humanidade de espíritus libres e mentes clarividentes até o final dos seus días. Pero certas épocas actúan coma un morteiro de personalidades ilustres, admirables, que escriben a historia con palabras precisas, poñendo o peldaño para o seguinte e impredecible paso do ecléctico colectivo humano. Son estes cronistas os que, facendo esa laboura de espello de cuarto de baño, permiten que vexamos sen luces, sen decorados, sen maquillaxe, o rostro amorfo da desigual sociedade global que estamos a construir. Pero calquera destes dias (e queira Deus que tarden máis do que temo) nos quedamos sen Casaldáliga, ou sen Galeano, como agora vimos de quedarnos sen Kapuscinski.
Contareilles unha mentira piadosa, e direilles que lle pedín ó insigne pelegrín da verdade, que escribira esta póstuma editorial. E direilles que aceptou, e que coa amabilidade e sinxeleza que o caracterizaron, escribíu para vostedes unhas liñas e fíxomas chegar, non direi o xeito, para situar o rinran nun nivel que dificilmente poderá superar quen, con sinceira adicación, teclea esta sección semanalmente. Espero non ter cabado a miña fosa virtual.

Con vostedes, Ryszard Kapuscinski.


“Estamos encarando unos fenómenos nuevos en la historia de la humanidad para los que no tenemos ni siquiera un lenguaje propio que los describa. En el mundo actual ya no hay certezas y estamos a la búsqueda de nuevas definiciones. Lo único que podemos hacer son reflexiones parciales y temporales.
La civilización moderna en Occidente se basa en el entretenimiento. Es una cultura de la alegría consumista, de las eternas vacaciones, del turismo, del ocio, del tiempo libre, de las compras sin fin. Los líderes de estos países saben que una sociedad así, hedonista, lo último que quiere saber es de víctimas y de guerras. Pero al mismo tiempo, el mundo occidental necesita fortalecer su presencia en el mundo, mantener sus reservas de gas y petróleo y todas las cosas que se derivan de este imperativo. Y esto sin poner en contra a la opinión pública de sus países, incluso diría de nuestros países. Por ello tuvimos que inventar un método que, por un lado, permita a la sociedad continuar con su ritmo de consumo y su vida dedicada al ocio y, por el otro, simultáneamente, conserve nuestros recursos y nuestra influencia en el mundo. De ese dilema viene el concepto de guerra sin víctimas, único en la historia de la humanidad.
La escena del cadáver del piloto de avión arrastrado por las calles de Mogadiscio durante la intervención norteamericana en Somalia indignó de tal manera a la opinión pública de su país que obligó a la administración de George Bush a ordenar la salida inmediata de Somalia. La única manera de justificar las guerras y mantenerse en el poder es que éstas se desarrollen sin víctimas.
Este tipo de guerra es posible gracias a un enorme y rápido desarrollo electrónico y tecnológico, son guerras informáticas, y gracias a un elevado gasto militar, ya que son guerras costosísimas, porque todos los dispositivos de esta nueva guerra cuestan fortunas. La tecnología y el dinero permiten inventar esta nueva estrategia y nuevo modelo de guerra, basado en la información y en la comunicación y que requiere fondos sin límites para inventar y desarrollar aviones o tanques sin piloto, con todo su sofisticado sistema a control remoto. Eso se usó por primera vez en Irak, luego en Kosovo y ahora de nuevo en Afganistán.
Sin embargo, ya sabemos lo que ese tipo de guerras significa. Aunque salve a nuestros soldados, simultáneamente implica enormes pérdidas en esos países. Se trata de un bombardeo inclemente. Se destruyen puentes, carreteras, cuarteles, edificios y se causan muchas víctimas, la mayoría de civiles inocentes.
Claro que las sociedades que son víctimas de estas nuevas guerras sin soldados albergan un enorme sentido de venganza y de buscar hacer daño, y por ello el terrorismo crece. La guerra contra el terrorismo, con estos métodos, es fuente de más terrorismo y todo deriva en un círculo vicioso”.

Que fermosa cidade. O certo é que a desfruto, desde aqueles primeiros anos de fugaces días de veraneo. Teño moitos bos momentos ligados a esta cidade, diría que nun importante ratio bos momentos/tempo pasado.
O malo da cidade herculina (que dirían os da telegaita), a parte de ter que pagar as tapas, é que da unha de cal e outra de area, e bo gusto e estupidez camiñan da man no que se refire á singular “construcción” da cidade.
Eu quédome coa sensación de que esta cidade ten un problema de personalidade, é unha cidade desnortada, unha cidade que non se recoñece a si mesma e camiña dando paus de cego (di Benedetti que contra os paus de cego o mellor son os paus de vidente) coa pretesión de se-la vangarda cultural de Galiza, a golpe de talonario. Así vai, acumulando insignes elementos que trascenden o seu sentido artístico para converterse na imaxe mesma da arrogante ignorancia, como o carallote do Millenium, que a parte de levar un nome latinizado e costar unha cantidae indecente de billetes, non lle conozo máis virtudes. Despois está a teima de clonar a bahía de Donosti, que si paseo-bidegorri, oceanario ó fondo dereita, próximo Spá (ben “Casa del agua”; na Coruña todo é “casa de”, creo que ata ó concello lle queren poñer “casa de ...”), monte recreativo ó fondo esquerda..., e ó ritmo que imos rematarán por facer unha réplica da illa e instalarán gabarrones (esa sí sería unha boa idea).
Por suposto, o buque insignia do desarraigo coruñés e a obsesión do seu goberno municipal (reflexo dun sentir de certo sector da cidadanía) por desgaleguizarse. Hai anos quedeime de pedra coa tontería do Calle/Rúa, e que vos vou contar da penosa polémica do “L” no se nome.
Ben, o caso é que o outro día estiven de novo na Coruña. Nese recuncho no máis lonxano da cidade, onde literalmente ésta remata para dar paso ó mar, o pé do vello faro, xusto onde non hai tantos anos aquelotro Prestige se empeñara en lanzarse contra a cidade escurecendo as rochas, o mar e os ánimos dos galegos. Alí hai agora un sinxelo parque onde camiñar mirando as ondas e as aves mariñas. Un deses recunchos cos que te sorprende A Coruña, metendo o vento salgado polas rúas e polas portas das casas. Pero claro, estamos en La Coru, e había que da-la campanada. Esa teima de face-las cousas ó grande, ande ou non ande. Expiro (que non suspiro) con ironía cando vexo unha avenida adicada a Sir Paco, merecedor en vida de tan alto recoñecemento, supoño que como arquitecto –mental– e constructor –material- da nova Coruña. Quizais por esto de que agora, con tanto cardenal ó redor, é mesmo coma se marchara para o ceo.
Despois constato con resignación que toda a cartelería do parque está en castelán, nen sequera nun ridículo Calle/Rúa, senón directamente na lingua oficial do estado plurinacional español. Tampouco hai sorpresa. Como todo parque que se precie na Coruña, está cheo de detalles inxeniosos, como eses bancos pensados para espatarrase ó ar mariño, e de tonterías grandielocuentes feitas para que luza máis a placa de rigor, onde con nome e apelidos aparecen todos os responsables do despilfarro que supuxeron as magnas obras de arte que salpican os prados do arredor. Coño, que algunhas son bonitas pero non veñen a nada, e cantan a “éncheme esta zona, escultor Caradura, que teño que remata-lo parque antes que a lexislatura”.
Con todo, o que máis me encendeu as venas foi o “Paseo de los Menhires”. Permítanme desafogar: “O puto paseo de los menhires”. Que si algo temos en Galicia son restos megalíticos; que a terra e a fala están inzadas de mámoas, medas, medoñas, medorras, antas, antelas, palabras vellas como as pedras que as sosteñen, que saben a mel nos beizos e a lonxano pasado. Pero claro, sempre hai o listo que aprendeu o do túmulo funerario nunha guía barata de viaxes e chama “dolmen” á Casa dos Mouros, coma quen que ten moita cultura, e nunca meteu a man na terra. Do mesmo xeito, alguén que debeu cobrar unha pasta por facelo, e alguén que se debe envolsar unha pasta por encargarllo, non saben que unha pedra de certo tamaño, tallada e colocada a posta como símbolo de certas cousas innombrables, unha desas pedras das que estivo Galiza inzada a xulgar pola de topónimos que lles sobreviviron, chamase, chamouse e chamarase por estes lares, unha pedrafita. Se é pequena, pedrafitela. Pero nin por esas, porque cando estas pedras non están ailladas, senón que forman un ou varios circos líticos, non se lles di “pedrafitas”, porque a idea é outra. Por usar a linguaxe do enxeñeiro, estariamos ante un “cromlech”. Pero supoño que cando puxeron o nome tamén estaban a pensar na guía de viaxes.
Así que, señor enxeñeiro, señor concellal do que sexa que se encargue desas cousas, se o que queren é un “paseo de los menhires”, espallen as pedrafitas á beira do camiño, individualícenas, e despois camiñen de xeonllos polo paseo batendo a testa tres veces en cada pedra, a ver se coma nun herculino santo dos croques (postos a importar...) pasa algo de materia, aínda que sexa granítica, de cráneo para dentro.

foto: Ortega, noutros tempos, con Fidel (1985).


Vou a pasar por alto as actuais situacións vividas nesta nación de nacións, nacionalidades históricas e sentimentos nacionais á que chamamos España, a conta das manifestacións surxidas en resposta ó último atentado da ETA. Porque o esperpento e o surrealismo veñen acadando cotas que dificultan calquera análise feita con sensatez e templanza. Pero non podo resistirme a facer a miña proposta de lema imparcial, impartidista, claro, contundente, sen ambiguedades, para algunha das manifas do sábado: “Para que os políticos, politicachos, aspirantes a políticos, dirixentes sociais politizados, e todos os que nos chupan a moral común coa súa querencia a mexar nas farolas para marcar territorio, se vaian a xogar ó padel á conchinchina e nos deixen en paz”. E o que queira que se sume, diante ou detrás da pancarta.
Con todo e por desgracia, o surrealismo non é unha exclusividade ibérica, aínda que aquí fagamos del un uso maxistral. E estou pensando agora na toma de posesión de Ortega en Managua. Supoño que en política, a traxectoria deste homiño podería equivaler a un triple mortal con tirabuzón. De estar á cabeza dunha das máis prometedoras e ilusionantes revolucións latinoamericanas, convirteuse (por obra e gracia das circunstancias e do seu devir persoal) nun político camaleónico capaz de ir collendo a cor coa que máis votos lle pareceu que podía repañar. Sen faltar á cita anual na praza da revolución cada 19 de xullo, foise arrimando á dereita e ó catolicismo máis perniciosos, estreitando as mans dos seus antiguos contrincantes. E cun novo xiro político, reaparece no goberno como o antiguo sandinista revolucionario da man dos novos socialistas latinoamericanos, mentres por detrás trata de manter unha imaxe moderada diante dos EEUU, ós que, despois de combatir durante anos, agora rinde pleitesía. Superficialmente, deixa a sensación de que a súa traxectoria política dos últimos 16 anos foi unha manobra de distracción para levar á revolución de novo ó poder en Nicaragua. Querido Ortega, ti que tanto ensalzas a revolución cubana, lembra as palabras do Che: “la verdadera revolución se hace de frente, a vida o muerte”.
Por desgracia está a historia madura en dirixentes con personalidade múltiple, e xa sabemos en que acaba todo isto. Políticas como a de Ortega son unha sorte de novo despotismo ilustrado: “todo para o pobo, pero sen o pobo”.
O peor é que as florituras dos nosos políticos quedan, na maior parte das veces, en cuestións dialécticas e variacións infinitesimais das esixentes condicións do estado do benestar, mentres que a política nica xoga co pan de cada día de moitos miles de persoas, nun dos paises máis empobrecidos da América.

Ó fin vai ter razón o meu amigo o Destripador, e os lucenses imos rematar por cobrar unha pensión como exemplares en vía de extinción. A nosa segue a ser a primeira provincia en perda de habitantes. Supoño que non recibiremos unha medalla por iso. O goberno do PP chamara a unha choiva de ideas para frea-lo abandono rural. Vese que quedaran sen musa. Case me preocuparon máis unhas declaracións da actual conselleira de educación facendo contas do que custa manter un transporte público no rural, tan espellada que está a poboación, e abogando por políticas territoriais de concentración. Agardemos que non coa mesma maestría coa que deseñaron as concentracións parcelarias.
Claro, ós que nos gustaría vivir no rural, este tipo de historias tócannos as partes máis delicadas da moral. As intencións da administración de frear o despoboamento do noso territorio non van máis alá de meras declaracións (e polo visto non de todas). Parecen non darse conta de que o noso rural non só precisa dun freo ó abandono, senón tamén dunha auténtica recolonización. E as políticas territoriais, agrícolas, económicas e de vivenda, non contan entre as súas intencións, con facilitar este trámite. Poñamos un caso. Se eu vivo en Lugo cidade, e quero buscar unha casa no rural, digamos, de Castro de Rei, con toda probabilidade terei que renunciar ás axudas destinadas para o aceso dos menores de 35 anos á primeira vivenda. E non porque me pase de idade (aínda me quedan 5 primaveras) senón porque os que deseñaron tal plan de vivenda obviaron o feito de que no rural, as casas non só albergaban familias de bastantes máis de tres compoñentes, senón tamén animais, apeiros, etc., e os 120 metros cadrados que se fixa como límite para as axudas soe ser a medida do que foi o “cuarto grande”. Forte nas miñas conviccións e anceios, merco a casa renunciando a tan xugosa subvención. No derradeiro momento, o propietario decidíu unilateralmente subirlle o prezo, despois de que uns madrileños na procura de segunda vivenda (ou terceira, se contámo-lo chalé da serra) preguntaran por ela. O paisano di que non se desenvolve cos euros pero hai que ver cómo redondea á alza… Apenco. Agora terei que esquecerme tamén de parte das axudas de restauración, por non levar tantos anos vivindo no concello (¿cómo ía facelo, se acabo de merca-la casa?). Ben, xa vivo na casa. Deixarei por un tempo de escribir estas editoriais porque non teño aceso ó internete (prometen poñelo no próximo ano e con banda ancha, espero que tan ancha como a que se pon o alcalde nos días de gala). Pensaba montar unha pequena explotación agroecolóxica, pero o consello regulador está moi ocupado concedendo selos a productores de castañas amigos e o tema retrásase. Para ir tirando, quixen mercar unhas ovellas, pero estou en zona lobera e para cobrar indemnizacións en caso de ataque tería que fortificar a finca con aramios de espiños e torretas de vixiancia armada (case hai que contratar unha patrulla paramilitar), algo que non me poido permitir de momento debido á suba que me impuxo o propietario pola demanda existente de segundas vivendas no rural desde os estresados interiores españois. Así que descarto calquera intención bucólico-pastoril de vivir da terra e me gasto unha pasta en gasofa, aceite e rodas para seguir acudindo ó meu vello traballo (imaxínense que fora funcionario na consellería do medio rural), xa que o transporte público no rural é coma un biosbardo, que só existe para os pequenos.
O 2007 promete. En fin, se consigo sobrevivir até que chegue o internete, xa lles contarei cómo o fixen.