Rin Ran

Fai uns meses publicaban un artigo en Le Monde Diplomatique (perdoade que non me lembre do autor, pero nunca presumín de memoria) que contiña a seguinte afirmación: o berro de “nin Bush nin Sadam”, en xeral os berros “nin nin”, son froito da manía aburguesada das sociedades occidentais de non comprometerse. Hai que mollarse e tomar partido, viña dicir o artigo.
Agora vimos de coñecer a ratificación da condea a Sadam a morrer na forca dentro de vintenove días. No 1982 ordeou asasinar a 148 chiíes. Cando os tres das Azores nos tentaban convencer da malignidade do réxime iraquí (¿lémbranse?) acusábano de colaboracionisno coa organización deportivo-cultural de Bin Laden. Na conta deste último debe haber máis mortos que na de Sadam, porque fixo pleno co das torres xemelgas (agora comezo a parecer unha desas revistas de cine nas que fan repaso dos mortos que acumulan os actores de acción, como o que goberna o estado de California). Supoño que si pillan a Bin, a forca de Sadam vaille parecer un xogo de pícaros.
Pero postos a facer balance dos xenocidas dispoñibles no mercado global, o mellor producto é, como non, ianki. Efectivamente, os diarios destacan hoxe a nova da loita contra o terrorismo internacional: xa morreron máis soldados iankis en Irak que xente no atentado do 11-S. Ós irakíes dudo nin que os den contado. Os 148 de Sadam caen agora en menos de 72 horas.
Calquera con algo de lóxica na cabeza pode facer contas. Se matas a taitantos de tal etnia dentro do teu país, xenocida. Se os matas sen avisar, en país propio ou no do veciño, terrorista. Se, pola contra, anuncias a diestro e siniestro que os vas mandar a que os maten a un país estranxeiro (coa idea, de paso, de que se levena algúns por diante antes de caer) na defensa das libertades (sobre todo as económicas) do occidente, presidente.
Buf. Permítanme que me arrime ó lema do “nin nin”. E non creo, como o articulista do Le Monde Diplomatique, que esa sexa unha actitude aséptica. Porque hai máis camiños para a humanidade que os que marcan os axentes do mercado. Hai que mollarse, sí, pero hoxe, que supero a barreira dos 30 anos, fago a miña aposta porque outro mundo sexa posible.

Un dos monstros das nosas democracias é a corrupción dos gobernos. Resulta complexo combatir este mal, pois o propio sistema representativo obriga ós cidadáns a confiar na integridade dos seus dirixentes políticos despois de darlles, prácticamente, carta branca durante catro anos. Como sabemos que en tódalas casas cocen fabas, que apareza aquel que resultou menos íntegro do que debería, é cuestión de tempo, e de intereses.
As democracias representativas, que tan vehementemente defende o occidente polo mundo como modelo ideal de goberno, non significan senón a perpetuación no poder daqueles que sempre o detentaron, agora alternando mediante o vaivén do voto político, no canto de facelo ó vello estilo, por ser vos quien sois.
Mentres o goberno toma o respaldo popular como un cheque en branco para facer o que mellor lle pareza a espaldas, moitas veces, dos que os puxeron no seu posto, a cidadanía permanece políticamente aletargada, coa mente anubada coma nun sopor opiáceo, asistindo atónita ás discusións delirantes dos que gobernan, mentres as necesidades e inquedanzas do pobo hibernan nos caixóns dos despachos.
Xa fai algúns anos que as experiencias de democracia participativa xestadas en paises empobrecidos tentan desembarcar nas rancias democracias do occidente. Chocan con importantes barreiras, como os intereses creados e a apatía política dunha cidadanía cada vez menos consciente da función social da actividade política. Antes das últimas eleccións galegas, nas que despois de 16 anos asistimos esperanzados a un cambio de orientación no goberno, un dirixente – hoxe conselleiro – do BNG expresaba nunha reunión coas asociacións lucenses que a cidadanía galega non estaba aínda preparada para iniciar o camiño da democracia participativa.
Polo visto non opina o conselleiro como aquel enigmático interlocutor do Che que, según este recolle nun dos seus diarios, cría firmemente que o pobo só madurará políticamente despois de detentar o poder e cometer os seus propios erros.
Ese é o proceso de maduración natural de calquera grupo ou persoa. Sen embargo, no noso “occidente”, condénasenos ós cidadáns a un infatilismo político que nos obriga a estar “titorizados” polos partidos de turno, que con descaro sen fronteiras se apropian da vontade popular.
Non se pode agardar que un goberno de tal ou cal tendencia (pois a tendencia máis clara de calquera partido político é a que leva ó poder) decida apostar pola participación cidadá nas decisións que lle corresponden; se a cidadanía quere marcar o seu propio rumbo non lle queda outra que poñerse en plan e esixir a capacidade de decisión que lexítimamente lle corresponde.
Claro que igual estamos demasiado ocupados consumindo como para preocuparnos da suciedade da nosa sociedade. Vai ser que, en compromiso social, merecemos que os reis nos traian carbón.
Bo nadal.

Al final se murió. Pasados los 90, rodeado de sus seres queridos, que también los tenía. Desdiciendo aquello de “el que a hierro mata a hierro muere”. Se rió de todos nosotros. De los chilenos, sí, y de cualquiera con dos dedos de frente cuando, con la complicidad de nuestro gobierno, se volvió demente para no ser juzgado. Que digo yo, que lo cortés no quita lo demente, y aunque no acabara sus días en chirona, como debiera, nada quitaba una buena condena. Que se le podía haber dicho “Usted es culpable de esto y de aquello”, aunque no se enterara el hombre, que seguro que sí. Y de paso privarlo de sus cuentas en el extranjero, de su mansión y de su estatus en el ejército. Como aviso a navegantes. Que sepan, los de su calaña, que en este mundo globalizado, también la justicia se globaliza, y que no puede uno reprimir un país y morirse como si nada. Que antes o después te van a pasar la factura de tus actos, también en el más acá. O eso nos gustaria.
El caso es que al final se murió, dejando en labios de muchos la miel de la justicia. El mundo no va a ser mejor porque ya no esté don Augusto entre nosotros. Para qué nos vamos a engañar. Entre otras cosas porque quien en su día patrocinó al equipo que se permitió el lujo de apoderarse de Chile, sigue hoy patrocinando este tipo de deportes. Pero tampoco vamos a esconder que es un alivio librarse de tan sombrío compañero de viaje.
Como se diría en mi tierra “deixao ir”. Que descanse en paz o no, es ahora problema suyo.

Xa van aló 50 anos desde o desembarco do Granma e moitas cousas cambiaron no mundo. As revolucións latinoamericanas (armadas e sen armar) que tentaron sacudirse de enrriba o peso das oligarquías e o colonialismo iankee tiveron a súa contra, a súa particular época de terror (“la dictadura convierte cada casa en una cárcel” dirá Galeano) e un camiño tortuoso cara unhas democracias demasiado deficitarias en democracia.
De todo o movemento de reformas sociais que axitou a América Latina nos últimos cincuenta anos, só parece quedar Castro. Sí, ben, dirán algúns, pero tamén Ortega volta á area en Nicaragua. Pero Ortega non é quen foi. E Castro, desde logo, non é quen pretendía ser. ¿Ou sí? Tentar xulgar desde un teclado a deriva dunha revolución que quixo facer un país libre e que rematou facendo un país “cual solamente puede ser libre en esta tierra y en este instante”, sería presuntuoso. E superficial.
O que é innegable é que a revolución cubana regalou a America Latina e ó mundo dúas xoias de fabuloso valor: o Che Guevara, con toda a súa humana contradicción, sen dúbida unha das figuras máis interesantes da segunda metade do século XX; e un espello onde poder mirarse aqueles que, á volta do tempo, están a darlle un novo xiro á política latinoamericana, ogallá que pensando nos máis desfavorecidos.
Agora que Fidel se vai acabando, Cuba ten que ollar cara un futuro novo. As vellas fórmulas esgotáronse: a da revolución armada como medio popular para sacudirse as tiranías; pero tamén, para qué enganarse, a das nosas pobres democracias representativas esclavas da economía do mercado global, que tan frecuentemente deificamos. Nin nunhas nin noutras deberá buscar Cuba o seu referente. Máis ben, se quixera, nas pequenas pero ricas iniciativas participativas dos paises empobrecidos, que non acadaron aínda o nivel de apatía dos países “postmodernos”, e que conforman un laboratorio social do que quizais - ¡meigas fora! - salirá a vacuna que nos salve de asfixiarnos de desidia.